Ég flutti opnunarávarp á Kirkjuþingi um liðna helgi. Mesta athygli hefur vakið að ég beindi sjónum mínum að baráttu hinsegin fólks og hvernig kirkjan náði þar ekki að fylgja samtímanum. Frá aldamótum hafði meirihluti landsmanna snúist á sveif með réttindabaráttu samkynhneigðra en þjóðkirkjan stóð þar á móti.

Íslenska þjóðkirkjan hefur lengi vel sinnt mikilvægu hlutverki í íslensku samfélagi; hún hefur verið griðastaður þeirra sem hafa átt erfitt um vik, en ekki síður staður þar sem fólk kemur saman til að fagna gleðistundunum í lífi sínu.

Þegar séra Magnús Guðmundsson afi minn prédikaði við vígslu Grundarfjarðarkirkju árið 1966 sagði hann orðrétt: „Vér höfum lagt oss fram um að vanda gerð kirkjunnar allt frá því grundvöllur hennar var lagður hér á þessum stað. Vér höfum líka kappkostað að gera búnað hennar allan sem bestan. Og þó er enn margt eftir. En ég segi í dag eins og einn af biskupum kirkju vorrar sagði þegar minnst var á að nýreista kirkju skorti enn ýmislegt. Hann sagði: „Kirkjur eru alltaf í smíðum.“

Þessi síðustu orð geta vel átt við um þjóðkirkjuna í heild sinni, þó svo að krafan um jafnræði milli ólíkra trúfélaga og lífsskoðunarfélaga verði sífellt meira áberandi. Sjálfstæð kirkja óháð ríkisvaldinu samrýmist betur trúfrelsi og skoðanafrelsi en sérstaðan sem þjóðkirkjan hefur notið í íslenskri stjórnskipan. Fleiri og fleiri aðhyllast þá skoðun að það sé ekki hlutverk ríkisins að fjármagna trúfélög.

Í mínum huga er ekki spurning um það að kirkjan getur vel sinnt öllum verkefnum sínum og þar á meðal sáluhjálp og margvíslegri félagslegri þjónustu óháð ríkinu. Ég er einnig þeirrar skoðunar að margir muni fylgja kirkjunni að málum þótt fullkominn aðskilnaður verði á endanum á milli hennar og ríkisvaldsins.

Nýlegt samkomulag milli ríkisvaldsins og þjóðkirkjunnar felur í sér að hún verður ekki lengur eins og hver önnur ríkisstofnun. Hún mun fremur líkjast frjálsu trúfélagi sem ber ábyrgð á eigin rekstri og fjárhag. Þessar breytingar eru til mikilla bóta og óhjákvæmilegt að stefna áfram á sömu braut í átt að fullum aðskilnaði. Þangað til og þrátt fyrir samkomulagið mun þjóðkirkjan áfram njóta stuðnings og verndar íslenska ríkisins á grundvelli ákvæðis stjórnarskrárinnar.

Kirkjan er eins og afi sagði alltaf í smíðum. Hún verður að finna boðskap sínum réttan farveg og vera í góðum tengslum við þjóðina. Ef vel tekst til mun henni vegna vel. Ef kirkjan miðlar boðskap sem hefur vægi og þýðingu í aðstæðum hversdagsins og gagnvart álitamálum framtíðarinnar; ef fólkið ber traust til kirkjunnar og leitar til hennar í betri tíð og verri – þá verður kirkjan áfram þjóðkirkja hver svo sem laga- og stjórnskipunarleg staða hennar verður í framtíðinni.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 4. nóvember 2019.